Jak zmniejszyć deficyt wody w Polce?

22 marca obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Wody.  Z tej okazji warto przyjrzeć się tematowi deficytu wody w Polsce.  Nasz kraj znajduje się w grupie państw europejskich, którym grozi ten problem. Jesteśmy na końcu stawki pod względem jej dostępności w Europie.  Średnia ilość wody przypadająca na jednego mieszkańca naszego kraju jest 2,5 razy mniejsza niż średnia europejska. Aby odpowiedzieć na to wyzwanie niezbędne jest prowadzanie polityki zrównoważonego rozwoju w zakresie gospodarowania zasobami wodnymi, w której polityka rolna i leśna odgrywa znacząca rolę.

 Do rosnącego zagrożenia brakiem wody przyczyniają się nie tylko zmiany klimatyczne, lecz przede wszystkim działalność człowieka. Tereny zlewni – czyli obszary, z których woda spływa ciekami do jednego zbiornika, jak np. morza, rzeki i jeziora – zostały silnie przekształcone przez człowieka i nieprawidłowo zmeliorowane. To, w połączeniu z gwałtownymi deszczami, przedłużającymi się okresami suszy i wadliwymi działaniami hydrologicznymi powoduje, że większość wody przepada bezpowrotnie wraz ze spływem powierzchniowym.

Ochrona zasobów wodnych priorytetem

Rodzime zasoby wodne są na tyle niewielkie, że ich ochrona powinna stać się priorytetem krajowej polityki zrównoważonego rozwoju. Kurczenie się zasobów wody, a także pogarszanie się jej jakości, wymagają kompleksowego podejścia do jej ochrony – należy zadbać o jej efektywne wykorzystanie i wspierać rozwiązania temu sprzyjające.  Zrównoważona gospodarka powinna służyć trwałości zasobów naturalnych, a więc także zasobów wodnych. Powinna zaspokoić różnorodne potrzeby: zaopatrzenie w wodę i odprowadzenie ścieków, wykorzystanie zasobów wodnych w celach energetycznych, żeglugowych, rolniczych, rybackich i turystycznych a także zapewnić odpowiednią ochronę przed żywiołem wodnym i skutkami suszy. Gospodarka wodna ma w tym ogromną rolę do odegrania. Nie stać nas na bezrefleksyjne marnowanie wody.

Oszczędzanie wody

Polskie zasoby odnawialne pochodzą z opadów i są one w 70 % wykorzystywane przez rolnictwo. Zatem to od przyjętego w Polsce kierunku rolnictwa i sposobu, w jaki zachowywać lub tracić będzie ono wodę, zależeć będzie ile jej zasobów będziemy mieli do dyspozycji.  Należy ograniczać inwestycje mające na celu udrażnianie i regulowanie cieków,w konsekwencji przyspieszających odpływ wody ze zlewni i zwiększających ryzyko zarówno suszy na terenach rolniczych, jak i powodzi w dolnych odcinkach dużych rzek. Będzie to sprzyjać ochronie zasobów wodnych Polski i zapewni trwałość produkcji rolnej, a zatem bezpieczeństwo żywnościowe kraju.

 Aby ograniczać problemy wodne naszego kraju należy przede wszystkim odtwarzać naturalne strefy retencjonujące wodę, próbować przywracać rzeki do stanu sprzed ich przekształcenia i przede wszystkim wprowadzać technologie, które pozwalają na ograniczanie dostawy ścieków do wód – zarówno  pochodzących z przemysłu, jak i rolnictwa. Retencja,w uproszczeniu, oznacza „przedłużenie życia kropli wody”. Retencjonowanie wody stanowi gromadzenie zasobów wodnych i przetrzymywanie ich przez dłuższy czas w środowisku,a ekosystem leśny odgrywa tu niezwykle ważną rolę – w cyklu obiegu i magazynowania wody. Aby wspomóc ekologiczne funkcje lasów (zwłaszcza wodochronną) i ochronę przyrody, Lasy Państwowe od kilkunastu lat realizują różne projekty na rzecz zwiększania małej retencji.

Zrównoważony rozwój  to jednak  nie tylko oczyszczanie ścieków, ale również zbieranie wody deszczowej, aby oszczędzać i chronić zasoby wodne. Coraz większy akcent należy także położyć na recykling wody, na jej ponowne zużycie. W Polsce powinniśmy też przygotowywać się do zmian klimatu i problemów z dostępnością wody, szczególnie w miastach. Doskonałym narzędziem pozwalającym nam na szczeblu lokalnym walczyć ze zmianą klimatu i jej uciążliwymi konsekwencjami są parki i tereny zielone, które zatrzymują wodę, łagodząc skutki powodzi i suszy.

Jak leśnicy odpowiadają na problem deficytu wody?

Jako najpilniejsze zadania w zakresie gospodarowania wodą w lasach należy uznać współpracę między gospodarką leśną i gospodarką wodną, zwiększanie zdolności retencyjnych kompleksów leśnych, przedsięwzięcia dotyczące adaptacji lasów do zmian klimatycznych oraz opracowanie efektywnych narzędzi ekonomicznych wyceny usług ekosystemowych.

Jakie działania należy podjąć?

• Należy usprawnić zarządzanie wodami w lasach i usunąć przeszkody legislacyjne hamujące inicjatywy administracji leśnej dotyczące kształtowania zasobów wodnych, renaturyzacji cennych przyrodniczych obiektów i innych przedsięwzięć mających na celu przystosowanie lasów do zmian klimatycznych. W tym celu należy jednoznacznie określić kompetencje i zasady współpracy między administracją gospodarki leśnej i wodnej.
• Odczuwalne zmiany klimatyczne i związane z nimi zaburzenia w dotychczasowym obiegu wody, objawiające się m.in. zmniejszaniem się zasobów wodnych, a jednocześnie wzrastającym zagrożeniem powodzią i suszą, wskazują na potrzebę zwiększenia świadomości społecznej, w tym roli lasów w łagodzeniu tych niekorzystnych zjawisk.
• Wzrastająca rola lasów w ochronie biotycznych i abiotycznych elementów środowiska zmusza administrację leśną do podejmowania działań mających na celu odpowiednie kształtowanie i ochronę zasobów glebowych i wodnych, a także przedsięwzięć o charakterze edukacji przyrodniczo-leśnej. Pilne i konieczne jest więc opracowanie narzędzi do wyceny świadczonych usług pozaprodukcyjnych i mechanizmów uzyskiwania za nie odpowiedniej rekompensaty.
• Istnieje potrzeba dokonania przeglądu dokumentów prawnych dotyczących wzajemnych relacji las-woda (m.in. Prawo wodne, Ustawa o Lasach, Zasady Hodowli Lasu) w celu uściślenia zawartych w nich zapisów, sprecyzowania stosowanej terminologii, a także uaktualnienia ich treści w świetle współczesnych wyników badań naukowych i doświadczeń praktyki.
• Relacje las – woda w poszczególnych siedliskach leśnych są zróżnicowane, wymaga to więc uwzględnienia, w podejmowanych przedsięwzięciach, specyficznych warunków klimatycznych, morfologicznych i siedliskowych. Niezwykle ważne jest kontynuowanie przez Lasy Państwowe działań w zakresie małej i mikroretencji, a także zwrócenie większej niż dotychczas uwagi na rolę obiektów retencyjnych w zasilaniu wód podziemnych.
• Niezbędne jest opracowanie systemu monitorowania zjawisk hydrologicznych w lasach powiązanego z krajowym monitoringiem wód powierzchniowych i podziemnych. Monitoring dostarczający informacji o ilościowych i jakościowych zmianach zasobów wodnych w lasach jest podstawowym narzędziem wskazującym na stan, zagrożenia i potrzebę podejmowania przedsięwzięć ograniczających niekorzystne trendy w tym zakresie.
• W administracji leśnej należy zwiększyć stan kadrowy o specjalistów z zakresu gospodarki wodnej posiadających podstawową wiedzę dotyczącą gospodarki leśnej. Uczelnie wyższe powinny przygotować odpowiednią ofertę edukacyjną w tym zakresie.

Edukacja i współpraca

Stan gospodarki wodnej bije na alarm, dlatego duże znaczenie ma edukacja społeczeństwa z zakresu ochrony środowiska. Realizacja programu gospodarki wodnej, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, wymaga współdziałania różnych branż wykorzystujących zasoby wodne, współpracy z przyrodnikami oraz współdziałania ze społeczeństwem.

DR

fot. wysokieobcasy.pl

Stowarzyszenie Leśników i Właścicieli Lasów

05-430 Celestynów ul. Widok 19
 

telefon: 660 163 773

e-mail: sliwl@wp.pl

NIP 5322047470

KRS 0000484229

REGON 147000240

Konto: 21 1240 2119 1111 0010 5630 4737